ZÜLFÜ LİVANELİ GERÇEĞİ

Kamera; Güven -İstanbul

Yeni Cami ve Süleymaniye

Birinde Hatice Turhan Sultanı,

diğerinde Sinan'ı hatırlamalı.

Ama her ikisinde zekayı da unutmamalı;

insan zekasını...

Ben onu Nadya, olarak hatırlayacağım;

bozkırlarda koşan,ince belli Nadya...

Kapansın el kapıları

Bir daha açılmasın

Yok edin insanın insana kulluğunu

Bu davet bizim

Yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür

Ve bir orman gibi kardeşçesine

Bu hasret bizim

 N.Hikmet.

ZÜLFÜ LİVANELİ GERÇEĞİ

 Zülfü Livaneli için kim ne derse desin o, tam bir dünya insanı. Çok yönlü bir sanatçı… Bu ülkede milyonlarca insan var; ama bu ülkeyi tam manası ilen tanıtan, dışarıya karşı ön yargıları biraz olsun yıkan kişi sayısı inanın bana 100 kişi çıkmaz. İşte bu yüzden, sanatçılar, bilim insanları, filozoflar önemlidir.

 Livaneli UNESCO-Paris tarafından büyükelçilik ile onurlandırılmıştır. Aldığı ödüller otuzu çoktan geçmiştir. Noble ’Büyük Yazar’, San Remo ’Yılın Bestecisi’, Antalya Film Festivali’ndeki üç ’Altın Portakal’ bu ödüller arasındadır.

 Kitapları 22 dile çevrilmiştir. Yazarın dördüncü edebiyat yapıtı olan Mutluluk, Türkiye’de büyük çoğunluğa ulaştı. Eleştirmenlere göre, ‘Kült Roman’ özelliği kazanmasının yanı sıra Fransa’da Gallimard Yayınevi tarafından yayınlandı. 2006 Nisan Fransa’daki 2000 kütüphanece “Ayın Kitabı” seçildi.

 Zirve ve büyük alkışlar baş döndürür; insanı sarhoş eder. Fakat özünde sanat taşıyanlar, bu sarhoşluğu hiçbir zaman insan bencilliğine çevirmezler. Daha ileri, daha büyük değişimlere imza atarak; onları sonsuza taşıyacak eserleri çıkarırlar ortaya.

 Zülfü Livaneli sanatçı ruhunu taşıyan hassas ve duygusal bir insandır. Çocukluğunda babaannesi ile olan güzel ilişkilerinde unutamadığı bir anıyı anlatıyor:

“Babaannem bir gün bana her kes içinde ‘keçi’ dedi!” Babaannesi ona ‘keçi’ demişti demesine ama açıklamasını da yapmıştı;

“ Benim keçim, diğer koyunlar gibi pisliğini örtemez. Onun her şeyi dışarıdadır. İstese de gizleyemez benim keçim.” Daha çocukluğunda koyun ile keçi yol ayrımında babaannesi tarafından keçi benzetmesi ile onurlandırılmıştır. Keçi, zor bir hayvandır. Özgürlüğü sever. Tabiatın en zor yerlerinde; uçurumların kenarlarında, tehlikeli yamaçlarda otlar. İnanılmaz bir yaşam sürer insanın bile giremeyeceği, geçemeyeceği tepelerde, kayalıklarda.

 Zülfü Livaneli’de özgürlüğüne, evrensel inanca daha baştan sevdalıdır. Zaten anılarını da “Sevdalım Hayat” kitabında toplamıştır.

 Bu ülke, nice masum evladını harcadığı gibi Zülfü Livaneli’yi de harcama girişiminde bulunmuş; defalarca. Biraz şans, biraz zekâ, biraz inanmışlığın yardımlarıyla kıyısında dolaşmıştır uçurumların. Bizden önce batı insanı; düşünen, müzik yapan, tartışan insanlar anlamış ve bağrına basmıştır Livaneli’yi.

 Sonra, ülkesindeki gençler, yaşlılar… Bazen “Güneş Topla Benim İçin, Leylim Ley, Sus Söyleme” diyerek seslendi milyonlarca insana. Bazen de “Karlı Kayın Ormanı” diyerek onun gibi sevdalı olan Nazımı davet etti ülkemize. Kimler yoktu ki onun güzel dünyasında; müzikli seslenişlerinde; Nazım Hikmet, Yaşar Kemal, Sabahattin Ali… Böyledir Bizim Sevdamız ile haykırdı milyonlara… Yüce dağlar başındadır/Zemherinin kışındadır/Şu gönlümün bir umudu gülüm/Gözlerimin yaşındadır…

 Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz, derken binlerce; on binlerce el, göz ve gönül çıktı ortaya; yükseldi gökyüzüne en güzel ruhların müzik çığlıklarıyla…

 Yaşaması mucize oldu 1 kilo 300 gram doğan küçük Zülfü bebeğin. Kordon boynuna dolanmış, solunum durmuş; mor bir çocuk dünyaya gelmişti. Hünerli ebe sayesinde yaşama merhaba demiş ve sonra yıllar süren ameliyatlarla tanışmıştır.

 Herakleibs “ her şey akar!” demiş yüz yıllar öncesinden. Her şeyin aktığı gibi Zülfü Livaneli de yılar içinde akmış; nice besteye, kitaba, filme; film müziğine imza atmıştır. O, defalarca keşfedilmeyi bekleyen muhteşem bir sanat eseri gibi, her devrin müzik severleri, insan severleri; dünya sevdalısı filozofları onu bilmek, tanımak isteyecektir…

 Livaneli’nin dostu olan Elia Kazan Zülfü Livaneli’ye şöyle seslendi; “ Hiç şaşırmadım, tanıdığım bütün sanatçıların normal olmayan bir tarafı var. Bütün sanatçılar Dünya Nevrotikler Kulübü üyesidir.”

 Zülfü Livaneli her yönüyle farlı bir çocuktu. Daha küçükken sokak oyunları oynarken; sokak savaşında bir sapan taşının sol gözüne gelmesi ile kör olmuştu. Düşündüğü ilk şey; “ artık evlenemem” oldu.

 Klasik eğitim ona göre değildi. Daha gençlik yıllarında gördü ki kaba ve saldırgan bir insan olamazdı. Zaten bu yüzden de kaba, saldırgan kesimlerin hep tepkisini çekti. O, insan ilişkilerinde incelik, sadelik arıyordu.

 Onunda söylediği; “ müzik, şiir, roman, resim vazgeçilmez öğelerimdir benim.” Hiçbir zaman da vazgeçmedi. Hep; ama hep, müziğin, filmin, romanın, şiirin, resmin içinde oldu. Abidin Dino, Yaşar Kemal, Mikis Theodarakis, Elie Kazan en iyi arkadaşları oldu.

 Zülfü Livaneli dostu Abidin Dino’yu şöyle tarif ediyor; “ Biraz Mimar Sinan koyalım harcına, biraz Mevlana, biraz Yunus… Sonra buna bir parça Eisentein ve Mayerhold ekleyelim. Picasso’yu, Chagelli’i ihmal etmeyelim. Daha sonra bu karışımı alıp Giacometti ya da El Greco gibi ince uzun, gökyüzüne doğru çekilen zarif bir figüre dönüştürelim. Buna bir de derin derin bakan dost canlısı iri gözler ve bedenden bağımsız, ayrı varlıklar gibi görünen uzun parmaklı iki el ekledik mi, Abidin Dino çıkar ortaya.

Ama bunlarda yetmez!”

 Bir Nazi Generali; “ Kültür sözünü duyunca elim tabancama gidiyor.” Demiş. Kendilerini insan denen canlının dünya içinde bulabileceği en güzel şeylere adayan bu insanlar; elleri tabancasına gidecek ve sürekli sisler-puslar ardında gizlenecek insanlar tarafından hep şiddet görecek; sanki büyük yazgı gibi…

 Zülfü Livaneli, daha doğarken uğradığı haksızlıklara, sonra karşısına çıkan barbarlara hep sanatı ile karşılık verdi. Yine onun da söylediği gibi;

“Dünyanın geleneğinde sanat diye bir sığınma limanı olmasaydı, intihar edebileceğimi hissettim.”

 Gün olur alır başımı giderim/Denizden yeni çıkmış ağların kokusunda/Şu ada senin, bu ada benim/Yelkovan kuşlarının peşi sıra…

 Güven Serin